CẢM NGHĨ VỀ "ĐỢI...CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ" của Nguyễn Hoàng Đức

Đăng 24/06/2025

Cảm nghĩ về Trường ca  ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ của Nguyễn Hoàng Đức

(Viết sau khi đọc lại lần…2 năm 2014)

Tôi được anh Trần Đức Trung (ĐHBK HN) giới thiệu đọc những bài viết của Nguyễn Hoàng Đức (NHĐ). Tôi có đọc nhưng không ‘đủ tầm’ để hiểu những bài viết của anh về mỹ học, triết học, tôn giáo…nhưng thơ anh thì tôi đọc được và rất mê (tập “Điệu kèn cô đơn”). Đọc trường ca ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ của NHĐ xong, tôi mất nhiều tâm trí lực vì nó quá dài. Trường ca thì phải dài chứ !!! Nhưng nó đáng để đọc lắm. Tôi có một vài cảm nghĩ như sau:

1. Nỗi đau mang tên ‘Tình Yêu’ trong ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ

Với tôi, nỗi đau của ái tình luôn buồn nhưng đẹp. Tuy nhiên, đó phải là nỗi đau của xa cách, sai lầm, tan vỡ… chứ đau đớn của bị phản bội, bị tổn thương, bị rẻ rúng…thì thà “cai yêu” còn hơn. Chúng ta đều thấy các mối tình tuyệt đẹp và bất hủ của nhân loại từ cổ như Romeo-Juliette, Kim Trọng-Thúy Kiều …chí kim như cha Ralph-Meggie (trong “Thorn Birds”), Scarlet-Red Buttler (trong “Gone with the wind”), Robert Kincaid- Francesca (trong “Bridges of Madison County)…đều chia ly. Đến như người Việt ta, từ nông thôn đến thành thị đều cảm thán rất thổn thức rằng “tình chỉ đẹp khi còn dang dở”. Nghe “nhạc vàng” quá!!!  

Cho nên, ĐỢI…CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ là một khúc bi ca của tình yêu.

 - “…Ôi đau khổ

có nước mắt phân ly

dành cho ngày gặp mặt

có máu chảy đang đúc kèn đồng

để rúc lên khúc khải hoàn ca

có mồ hôi chẳng nhọc lòng

bởi thấy lúc mừng vui

ngày gặt hái

Đau khổ có hy vọng là đau khổ của sự sống…” (Chương I)

- “…mọi hình ảnh và ký ức

của tình yêu chúng ta          

gió hai bờ tê dại

tái hiện

khúc chia ly

giữa lòng ta đau đớn…” (Chương I)

Còn nhiều đoạn nữa nhưng dẫn ra đây thì dài lắm. Nhưng, ‘yêu thương, xa cách, tan vỡ và đau khổ’ trong trường ca này ngập tràn và được vây bọc bởi ‘nhớ nhung, khát khao, chờ đợi’. Nỗi nhớ nhung, buồn đau trong đây sâu như vực, sánh như mật nhưng là nỗi đau đầy nhân tính và cao quý vì người đàn ông biết rằng ‘khi trao chính là khi nhận lấy’.

2. Dục tính trong ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ

Tình dục là sự thăng hoa và đỉnh cao của tình yêu. Nó là ga cuối của con tàu ái tình. Thơ tình mà thiếu nó, với tôi, như  một món ăn ngon lành, bổ dưỡng và đẹp mắt mà lại quên cho muối. Ai né tránh nó trong đời sống, tôi cho rằng hoặc là kẻ đạo đức giả hoặc là người thiệt thòi. Trong thơ, văn, nhạc, họa…của nhân loại, tình dục được miêu tả quá đẹp đẽ và cao quý. Ở Việt Nam, chúng ta thấy ‘nó’ trên trống đồng hay trong việc thờ cúng của người Chăm. Trong thơ Việt, tình dục được “vẽ” quá đẹp;

“Môi em hé mở, một vùng cỏ hoa” (Bùi Giáng)

Hay;  “Thăm thẳm miền em, mườn mượt cỏ đồi

Anh áp mặt, tràn môi lăn lóc

Đất ứa nhựa ấm nhuần mưa móc

Mườn mượt cỏ đồi, thăm thẳm một em thôi” (Bùi Minh Quốc)  

Hay; “Có một đêm em làm cây thánh giá” (tôi không nhớ tác giả)

Trong nhiều bài thơ, trường ca khác và trường ca này của NHĐ, người đọc không thấy các hình ảnh của ‘đùi, mông, vai, ngực…’ như nhiều thi sĩ Việt theo ‘phong cách đương đại’ (?!) nhưng dục tính trong thơ anh vẫn dữ dội, mãnh liệt mà kín đáo. Tôi thấy dục tính trong ĐỢI…CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ của NHĐ như hai vị thuốc “đương quy” (cho nữ), “hoàng tùy” (cho nam) - hai vị thuốc thuộc chủng…Viagra. Người đọc thẩm được chúng sẽ thấy thân nhiệt từ từ tăng và thậm chí…bốc cháy(!!!). Đây nhé;

- “…cánh tay chưa ôm

sẽ nuôi mùa tưởng tượng

được hóa đê quai tưởng tượng

chạy ôm hồ nước mênh mông

vỗ sóng si mê dào dạt

đôi môi chưa thỏa

sẽ khô cháy như hoang mạc ươm mùa hy vọng

về cuộc tái sinh toàn thể

ngay khoảnh khắc thần tiên

khi nụ hôn đầu giáng chớp si mê

đôi mắt chưa chìm trong mắt

sẽ bơi không biết mỏi

trên các tầng trời

lục bới từng đám mây vất vưởng

tìm khuôn mặt người yêu

hồn chưa thỏa

sẽ tra hạt si mê

nhân giống khát khao mỗi phút gieo trồng

đợi mùa thu hái

chân chưa thỏa

sẽ níu nhau từng bước

từng bước một giữa chốn xa xăm            

dấu chân chầu quanh lời nhung nhớ

tiếng yêu thương vong một lối về

và tình chưa thỏa

kề ranh giới tội đỉnh si mê…” (Chương I)      

Trong tình yêu đôi lứa, còn động từ và hình ảnh nào đẹp hơn “tra hạt si mê” và “níu nhau từng bước”.

Hay;

- “…Em!

Anh!

hai thân xác

lao về phía nhau

rẽ sóng

như hai chiến hạm

cháy vạn năng

sức mạnh của lòng khao khát

lâu ngày

neo dính mãi cô đơn…” (chương IV)     

Người đàn ông và người đàn bà lao vào nhau bằng sức mạnh của lòng khao khát được so sánh với hình ảnh của ‘hai chiến hạm-cháy vạn năng’ thì quả thật ‘xưa nay hiếm’. Một hình ảnh yêu đương quá mê hoặc, mãnh liệt và ám ảnh.

Còn nữa;          

- “…Anh ngắm em

để uống nguồn nước có thực

cho muôn vàn ảo ảnh

vẫn bám riết mọi hướng nhìn

van nài

một lần được thỏa

suối nguồn em

Và anh hôn em

bằng tất cả cơn khát trên đời

tụ lại giữa dòng sông

môi uống môi

giữa nguồn nước uống

như càn khôn

đang chứng tỏ

sức đăng quang

của mọi nguồn khát vọng

giữa hai cực tình yêu

dâng tột đỉnh

niềm si mê

thỏa khát…” (Chương IV)

Có còn nụ hôn nào của người đàn ông dành cho người đàn bà trên thế gian này mãnh liệt, say đắm hơn nụ hôn “…bằng tất cả cơn khát trên đời…”. Tôi tin rằng người phụ nữ nào được hôn như thế cũng bị tan chảy và sẵn sàng dâng hiến.  

Dục tính trong ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ giàu hình ảnh và dữ dội cỡ ‘nghiêng trời lệch đất’. Nỗi nhớ và khao khát của con tim và thân xác như những trận cuồng phong, động đất… Quá nóng và mạnh!

3. Tính ‘chân-thiện-mỹ’ trong ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ

Trong đời sống nói chung và văn học nghệ thuật nói riêng, động từ và hình ảnh ‘chờ’ thường dành cho phụ nữ - chờ con, chờ chồng. Bản chất của hình ảnh ‘chờ’ đã rất nhân văn và có lẽ là một trong những hình ảnh tạo cảm hứng sáng tác cho người nghệ sĩ nhiều nhất. Hình ảnh ấy đẹp đẽ và thiêng liêng đến độ thiên nhiên cũng tạo tác ra tượng nàng Tô Thị ở một tỉnh phía Bắc hay hòn Vọng Phu ở một tỉnh miền Trung để ca ngợi sự thủy chung của người phụ nữ.

Thế nhưng, trong  ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ của NHĐ, người ‘chờ đợi’ lại là người đàn ông nên hình ảnh đó càng dễ gây ấn tượng và xúc động,thậm chí tò mò cho người đọc. Tôi trân trọng và khâm phục sự chờ đợi thủy chung của người đàn ông trong trường ca này;

- “…Em…

khúc chia ly hôm nay

chỉ mình anh hứng trọn

cuộc chia tay

không thấy mắt em

đang chào giã biệt

chiều nay

một mình anh cứu vãn cuộc chia ly

bằng cách níu giữ từng hình ảnh

sợ bóng em đi

phai dần trong ký ức…”  (Chương I)

- “…anh nằm nghe

tiếng ếch miên man

hòa vạn tiếng côn trùng rúc

khúc thê lương đòi em hãy trở về

tiếng bờ tre kẽo kẹt

lách vào lòng

tiếng cửa

mở ra đón hình em…” (Chương I)

Chờ đợi, nhớ nhung, khao khát….là cảm xúc thường trực của người đàn ông trong ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ dành cho người phụ nữ mà anh ta yêu.  Nhưng thuộc tính của đàn ông vốn không thụ động và phụ thuộc như phụ nữ nên người đàn ông ấy đã lên đường đi tìm người phụ nữ của mình trong một cuộc hành trình gian nan mà thú vị (Chương III) vì nỗi nhớ nhung và tình yêu mãnh liệt người đàn ông ấy dành cho nàng;

“…Không!

Anh không thể nằm lỳ

trong nhung nhớ

như nàng Tô Thị

chờ chồng hóa đá

anh vùng dậy

lao ra giữa sân

đất trời lồng lộng

một lời vẫy gọi

các dòng sông hãy chảy

các con tàu

hãy nhổ neo…”  (Chương II)

 và

“…Ôi em

anh muốn cất mình lên

trở thành một mũi dao

rạch một nhát đến tận chân trời

anh sẽ rạch ngang

rạch dọc

những con đường

bụi cây

thành phố

để tìm em

dù bất kỳ ở đâu.

không còn cách nào khác       

ngồi đợi em

để hóa đá

một vóc nam nhi

ru rú sân nhà

anh lao vào

sửa soạn hành trang

lên đường…”

Niềm mong muốn  “anh muốn cất mình lên - trở thành một mũi dao - rạch một nhát đến tận chân trời - anh sẽ rạch ngang - rạch dọc -những con đường - bụi cây - thành phố - để tìm em - dù bất kỳ ở đâu…” mới nam tính, mạnh mẽ và quyết liệt biết chừng nào.

ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ của NHĐ không khó đọc mà cũng chẳng kén độc giả. Những ai kiên nhẫn và tò mò (như tôi) là đọc được và thích. Còn những ai đã trải qua nỗi đau của ‘sinh ly tử biệt’, những ai đã và đang yêu đến rã rời thân xác và cạn kiệt con tim thì ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ sẽ chạm đến trái tim và châu thân họ.

Tuy nhiên, cảm nhận về vẻ đẹp và thông điệp của một tác phẩm còn phụ thuộc vào cảm xúc, trải nghiệm, đam mê, nhân sinh quan…của từng người đọc. Hay nói theo cách nghe mê đắm hơn của dịch giả Trịnh Lữ (đại ý) thì ‘…Tầng nghĩa của tiểu thuyết cũng như lớp lang xiêm y mỹ nhân, hấp dẫn đến đâu còn tùy lòng người lần mở…’

Nhưng xét đến tận cùng, yêu, được yêu, đau rồi tan như người đàn ông và người đàn bà trong trường ca ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ cũng là một ‘hồng ân, thiên phúc’ của một kiếp người. Bởi lẽ, lỡ kiếp sau ta không được đầu thai làm người thì có phải uổng phí con tim và thân xác của kiếp này không. Còn nữa, thà chia ly như họ để rồi tiếc, nhớ nhau còn hơn nhiều cặp cứ lay lắt, mỏi mòn, rệu rã, chắp vá…đi cạnh cuộc đời nhau chỉ cốt để ‘đủ đôi’. Tuy nhiên, tôi cũng vô cùng trân trọng những đôi lứa thấm đẫm chất ‘tào khang’ như trong những câu thơ;

“Mong em về trước cơn mưa” (Thu Bồn)

hay

“…Biết rằng sắc sắc không không                                                 

Những mong em cố nán lòng chờ nhau

Tử sinh ai cũng một cầu

Em đi anh biết bạc đầu cùng ai?”

(thầy Lương Ngọc Lợi -Viện KH & CN Nhiệt Lạnh-ĐHBK HN) 

và tôi cũng rất xúc động khi nhìn những ông bà già tóc bạc phơ dắt nhau bước thấp bước cao trong công viên.

Với tư cách là một độc giả, tôi có vài suy nghĩ về trường ca ĐỢI… CHUYẾN ĐÒ ĐÃ LỠ của NHĐ như trên. Tôi chúc anh “chân cứng đá mềm” đi trên con đường đầy chông gai của mình - một con đường mà số đông chẳng “dại” rẽ vào./.

Lâm Thu Hiền - Hà Nội 15/8/2024

 Tranh của họa sĩ người Nga Michael Satarov (1963-...)

Nguồn: Internet